Phân loại cấu thành tội phạm

Có thể hiểu phân loại các Cấu thành tội phạm (CTTP) là việc chia CTTP thành những dạng khác nhau dựa trên các tiêu chí nhất định nhằm đảm bảo cho việc định tội danh và quyết định hình phạt được chính xác cũng như hỗ trợ cho việc cá thể hóa TNHS và hình phạt được công minh, có căn cứ và đúng pháp luật.

1. Phân loại theo tính nguy hiểm của hành vi phạm tội:

Cấu thành tội phạm cơ bản chứa đựng các dấu hiệu có tính đặc trưng đủ yếu tố cấu thành tội phạm để định tội danh. Tức là CTTP cơ bản đã thể hiện đầy đủ tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội và để phân biệt được các tội phạm với nhau.

Ví dụ: Đối với Tội cướp tài sản (Điều 168 BLHS năm 2015) thì cấu thành tội phạm cơ bản đối với tội này là “người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được…”

Cấu thành tội phạm tăng nặng là CTTP mà ngoài yếu tố cơ bản để định tội còn có thêm các dấu hiệu khác phản ánh tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội tăng lên một cách đáng kể của tội phạm, làm cơ sở tăng nặng TNHS của chủ thể phạm tội.

Ví dụ: Khoản 2 Điều 168 BLHS năm 2015, một số tình tiết tăng nặng định khung như: có tổ chức, có tính chất chuyên nghiệp,…)

Cấu thành tội phạm giảm nhẹ là cấu thành tội phạm mà ngoài dấu hiệu cơ bản để định tội còn có thêm những dấu hiệu khác phản ánh tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội được giảm nhẹ đáng kể của tội phạm, làm cơ sở giảm nhẹ TNHS của chủ thể phạm tội.

Ví dụ: Khoản 2 Điều 108 BLHS năm 2015 quy định về tội phản bội tổ quốc mà phạm tội trong trường hợp có nhiều tình tiết giảm nhẹ, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm, thay vì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình.

2. Phân loại theo đặc điểm cấu trúc:

Cấu thành tội phạm vật chất là cấu thành tội phạm quy định các dấu hiệu thuộc mặt khách quan của tội phạm là hành vi khách quan, hậu quả của tội phạm, thể hiện mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả.

Ví dụ: Đối với CTTP Tội giết người hoặc vứt con mới đẻ thì CTTP này có quy định hành vi giết đứa bé và hậu quả là đứa bé chết.

Mối quan hệ nhân quả trong trường hợp này là: Cái chết của đứa bé là do hành vi giết hoặc vứt bỏ con của người mẹ.

Cấu thành tội phạm hình thức là cấu thành tội phạm mà quy định các dấu hiệu phạm tội thuộc mặt khách quan của tội phạm chỉ bằng các hành vi phạm tội kết hợp với các yếu tố cần và đủ khác là đủ để yếu tố để cấu thành tội phạm.

Tội phạm có cấu thành hình thức là CTTP chỉ quy định về hành vi nguy hiểm cho xã hội là dấu hiệu bắt buộc trong mặt khách quan của tội phạm.

Ví dụ: Điều 170 BLHS năm 2015 quy định về tội cưỡng đoạt tài sản với dấu hiệu bắt buộc duy nhất thuộc mặt khách quan của tội phạm là hành vi đe dọa sẽ dùng vũ lực hoặc có thủ đoạn khác uy hiếp tinh thành người khác nhằm chiếm đoạt tài sản.